Openbaarheid van bestuur, hoe moeilijk kan het zijn?

Beste Lezer,

Net zoals inclusief onderwijs, en hoe het te realiseren ervan, me nauw aan het hart ligt, heb ik nog een dada waar ik van gehoopt had om op de korte tijd die ik maar gehad heb om u als volksvertegenwoordiger te dienen in het Vlaams Parlement, een doorbraak te forceren. Namelijk de “openbaarheid van bestuur”.

Ik leg uit:

Openbaarheid van bestuur geeft je de mogelijkheid om informatie te vergaren over hoe je gemeente wordt bestuurd. Het idee hierachter is dat je als burger weet wat er gebeurt in je gemeente en hoe jouw belastinggeld wordt gespendeerd.

Het recht op informatie is zelfs zo belangrijk, dat het is ingeschreven in de grondwet. Er zijn twee soorten openbaarheid van bestuur: de actieve – en passieve openbaarheid.

Een gemeente kan vrijwillig informatie ter beschikking stellen van haar inwoners door bijvoorbeeld besluiten te publiceren op hun website.

De gemeente kan ook door een wet of decreet gedwongen worden om bepaalde informatie te delen. Dit heet de actieve openbaarheid, omdat de gemeente actief informatie deelt. Zo is de gemeente verplicht om minstens 8 dagen voor de gemeenteraad de agenda van die gemeenteraad mede te delen aan haar inwoners.

Daartegenover staat de passieve openbaarheid. Hierbij vraag je zelf om informatie bij de gemeente. De gemeente is in principe zelfs verplicht om de gevraagde informatie vrij te geven aan zij die die informatie hebben gevraagd.

Natuurlijk kan de gemeente een verzoek ook weigeren indien de gemeente daar grondige redenen voor heeft en als die redenen in de wet zijn opgenomen. Een gemeente kan een verzoek bijvoorbeeld weigeren om de veiligheid niet in het gedrang te brengen.

Net zoals jij, krijgen ook de gemeenteraadsleden uiterlijk 8 dagen voor de gemeenteraad de agendapunten te zien. Er kunnen tot 5 dagen voor de gemeenteraad punten aan worden toegevoegd.

Het gemeenteraadslid krijgt naast de agenda, ook toegang tot de relevante dossiers, die verbonden zijn aan bepaalde agendapunten.

Op die manier kan het gemeenteraadslid zich goed voorbereiden op de aankomende gemeenteraad.

Het grote verschil.

Als jij inzage in de bijhorende dossiers wil, dan zal je een verzoek moeten indienen bij de gemeente. De gemeente heeft dan 20 dagen om over dat verzoek te beslissen. Als het dat verzoek goedkeurt, moet het binnen diezelfde 20 dagen de documenten ter beschikking van de burger stellen.

Als de gemeente het verzoek weigert, dan moet het goed motiveren waarom het verzoek werd geweigerd. Je hebt dan de kans om in beroep te gaan tegen die beslissing.

Een voorbeeld: perikelen in Savendorp…

Lendert, een kritische burger van het landelijke Savendorp, wil graag zoveel mogelijk betrokken zijn bij het beleid van zijn gemeente.

Zoals het decreet voorschrijft, maakt het gemeentebestuur van Savendorp de agenda van de aankomende gemeenteraad 8 dagen voor de gemeenteraad bekend, op 1 april.

Lendert raadpleegt de website van de gemeente en merkt op dat er een agenda punt is dat luidt: “goedkeuring voor renovatie keuken”.

Vreemd, vindt Lendert, want de enige keuken die de gemeente bezit is recentelijk al gerenoveerd.

Daarom besluit Lendert meteen een verzoek in te dienen om de relevante documenten (kostenraming, plaats van renovatie, aannemer, …) in te kijken.

Zijn verzoek wordt op 1 april door de gemeente geregistreerd. Tot zijn verbazing krijgt Lendert te horen dat het tot 20 dagen kan duren voordat hij inzage kan krijgen in het dossier.

Lendert weet niet of hij op tijd inzage zal kunnen krijgen in het dossier, aangezien de gemeenteraad al plaatsvindt op 9 april, terwijl hij uiterlijk op 21 april inzage krijgt.

Dat is de toepassing van het huidige decreet.

Tijdslijn:

1 april – mededeling agendapunten gemeenteraad + verzoek tot inzage in het dossier.

2 april – start van termijn van 20 dagen waarbinnen gemeente moet beslissen of het de inzage toelaat.

9 april – gemeenteraad.

21 april – uiterste datum voor inzage.

Je ziet het probleem: voor Lendert worden het vijgen na Pasen…

Het komt hier op neer: de documenten zijn er al, ze staan ter beschikking van de gemeenteraadsleden, maar Lendert, de burger dus, mag er 20 dagen op wachten, waardoor het onderwerp al gepasseerd is, en waarschijnlijk goedgekeurd werd, zonder dat Lender inspraak heeft gehad, lees: bezwaar kon maken, indien hij niet akkoord is met de beslissing van het gemeentebestuur.

Mij lijkt het niet meer dan logisch dat we het automatisch recht tot toegang tot de documenten uitbreiden naar de burgers.

Door slechts een hele kleine aanpassing van het decreet, geven we jou veel meer kansen om te participeren in de gemeenteraad.

Daarnaast zal het zelfs de werkdruk van de lokale besturen verlichten doordat de gemeente niet ieder verzoek afzonderlijk zal moeten registreren, onderzoeken, goedkeuren en uitvoeren.

Uiteraard blijven de normale uitzonderingsgronden die van toepassing zijn op de passieve openbaarheid, ook in ons voorstel van kracht. Het is logisch dat in sommige gevallen de gemeente kan beslissen om een dossier niet ter inzage voor te leggen. Uitzonderingen kunnen bijvoorbeeld gegrond zijn op: bescherming van de privacy, openbare veiligheid, rechten en vrijheden van de bestuurders, …

We hebben veel vertrouwen in de bestuurders van gemeenten, maar we geloven sterk in het principe van transparantie en controle van de overheid. Als liberalen begrijpen we het belang van een kritische blik op het bestuur en het waarborgen van openheid en verantwoording.

De kat op de koord.

Daarom deed ik een voorstel van decreet waarmee wij je automatisch toegang geven tot bestuursdocumenten die betrekking hebben op de gemeenteraad.

Dit zou slechts een hele kleine ingreep in de wetgeving vergen en zou voor jou, als betrokken burger, een wereld van verschil kunnen maken. Dit voorstel zou het ook een stuk makkelijker maken voor de gemeente, omdat zij niet meer aanvraag per aanvraag moeten nagaan of er eventuele uitzonderingsgronden van toepassing zijn.

De NJET van NVA.

Mijn voorstel werd met veel enthousiasme onthaald bij onze partij en bij CD&V. Ik was dan ook heel erg verbaasd dat N-VA mijn voorstel resoluut afwees.

Volgens N-VA moet u maar naar zijn lokale vertegenwoordiger stappen. Terecht, vertrouwt N-VA de lokale besturen, maar we moeten de olifant in de kamer durven benoemen.

De burger is het vertrouwen in de politiek kwijt. Geef de burger handvaten om zelf de politiek te kunnen controleren. Geef de burger het vertrouwen om te participeren in onze democratie, en je gaat zien dat het vertrouwen gaat terugkeren.

Het is compleet naïef om te denken dat de lokale vertegenwoordigers de enige controleurs zijn van de gemeenten. Er moet van onderuit bestuurd worden.

JIJ moet de kans krijgen om onderbouwde suggesties te doen aan hun vertegenwoordigers. Of sterker nog, die participerende burger besluit zelf op te komen in de verkiezingen.

De enige reden dat dit voorstel niet kan worden goedgekeurd, is omdat N-VA niet wil dat dit voorstel wordt ingediend. Ik vind het vreemd dat N-VA enerzijds pleit om geen nieuwe administratieve lasten te creëren voor de lokale besturen, maar anderzijds dit voorstel dat net administratieve lasten wegneemt weigert.  

Ik hoor je nu denken “maar Bob, wat interesseert jou nu wat N-VA wil en niet wil”.

En geloof me, dat denk ik ook, het interesseert mij heel eerlijk geen bal wat N-VA wil. Echter is het niet zo zwart-wit, helaas.

Ik leg het even uit. Mijn partij, Open-VLD, zit in de Vlaamse regering in een coalitie met CD&V en N-VA.

Wanneer wij als coalitiepartijen een voorstel willen indienen, dan moeten alle andere partijen binnen die coalitie hier goedkeuring voor geven.

Dat is geen juridische regel, maar een regel die door de partijen wordt gevolgd om geen chaos te veroorzaken binnen de regering.

Hoewel ik deze politieke regel begrijp en respecteer, kan ik niet begrijpen dat N-VA de burger niet durft te vertrouwen. Ze hebben er ook geen enkele zinnige uitleg over gegeven waarom ze hier bezwaar tegen hebben.

Nu, om op een positieve noot te eindigen; veel lokale besturen doen heel erg hard hun best om de transparant te handelen t.a.v. haar burgers.

Lokale besturen hebben echt het beste voor met hun inwoners.

Toch blijf ik altijd strijden voor het grondwettelijk recht van de burger om de overheid te controleren. Het is jouw belastinggeld, het is jouw verdomde recht om te weten wat ermee gedaan wordt.

Dus, mocht ik van de kiezer een mandaat krijgen, dan ligt dit voorstel decreet op tafel tijdens de eerste week van de legislatuur.